ในการทำธุรกิจทุกสิ่งในยุคนี้ให้สำเร็จ จำเป็นต้องมีกลยุทธ์และการวางแผนที่ซับซ้อนกันทั้งนั้น ซึ่งแผนการเหล่านี้จะมาจากการวิเคราะห์ปัจจัยทั้งภายนอกและภายในอย่างละเอียด จนข้อมูลเหล่านั้นมันกลายเป็นเครื่องมือทางการตลาดสำหรับผู้บริหารระดับสูง กำหนดเป้าหมายขององค์กรและยิงให้เข้าเป้านั้น ซึ่งมีเครื่องมืออยู่ตัวนึงที่นิยมใช้กันสุด ๆ ในปัจจุบัน เรียกว่า ‘SWOT’
ในบทความนี้ผมจะขอแนะนำข้อดีข้อเสียของการวิเคราะห์ SWOT แต่ก่อนอื่น ผมก็ขออธิบายคร่าวๆก่อนว่า SWOT คืออะไร
ข้อดีและข้อเสียของการวิเคราะห์ SWOT
‘SWOT’ เป็นคำที่มาจากตัวอักษรย่อของคำภาษาอังกฤษทั้งหมด 4 คำ ได้แก่ Strengths, Weakness, Opportunities และ Threats ทั้ง 4 คำนี้คืออะไร มีความหมายยังไง ลองมาดูกัน
S : Strength จุดแข็ง – พูดง่าย ๆ ก็คือข้อได้เปรียบที่เกิดจากสิ่งที่มีอยู่ภายในองค์กรของเรานั่นแหละ อาจเป็นลักษณะพิเศษที่มีความโดดเด่นจนเอื้อให้องค์กรประสบความสำเร็จได้ แล้วสิ่งนี้จะต้องเป็นอะไรที่คู่แข่งในตลาดเลียนแบบได้ยากอีกด้วย
W : Weakness จุดอ่อน – เมื่อมีข้อได้เปรียบ ก็ต้องมีข้อเสียเปรียบที่เป็นปัญหา เป็นข้อบกพร่องที่เกิดจากสภาพแวดล้อมภายในองค์กร สิ่งนี้จะส่งผลกระทบในด้านลบต่อการดำเนินธุรกิจ ทุกคนจะต้องรีบหาวิธีหรือแนวทางในการแก้ไขให้เร็วที่สุด
O : Opportunities โอกาส – โอกาสในที่นี้ก็คือความเป็นไปได้ทางธุรกิจขององค์กร มันเป็นสภาพแวดล้อมภายนอกที่ส่งผลในทางบวก เอื้อให้เกิดความประสบความสำเร็จต่อองค์กรได้ด้วย แตกต่างจากจุดแข็งตรงที่โอกาสมันเป็นปัจจัยจากภายนอกนั่นเอง
T : Threats อุปสรรค – นิยามของคำว่าอุปสรรค มันก็คือความเสี่ยง ภัยคุกคามหรือข้อจำกัดต่าง ๆ ที่เป็นสภาพแวดล้อมภายนอกและพร้อมจะส่งผลเสียต่อการดำเนินธุรกิจขององค์กรตลอดเวลา ซึ่งเราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขได้ด้วย
ในส่วนนี้หากใครอยากศึกษาข้อมูลอย่างละเอียดของ SWOT สามารถศึกษาบทความนี้ได้ SWOT คืออะไร
พอจะรู้จักแต่ละองค์ประกอบของการวิเคราะห์ SWOT ไปแล้ว ดูเหมือนว่าเครื่องมือนี้จะมีแต่ประโยชน์ให้กับองค์กร แต่มันเป็นไปไม่ได้ เราจึงชวนมาดูทั้งข้อดีและข้อเสียของการวิเคราะห์ SWOT กัน
5 ข้อดีของการวิเคราะห์ SWOT
ต้นทุนเป็น 0
การวิเคราะห์ SWOT เป็นสิ่งที่ไม่จำเป็นต้องมีต้นทุนเลยแม้แต่น้อย และยังเป็นการวิเคราะห์ทางการตลาดที่ทุกคนในทุกองค์กรสามารถทำได้อย่าง เพราะมันเกิดประโยชน์จริง มีประสิทธิภาพ สามารถหาหลักการวิเคราะห์ได้ทั่วไปจากหนังสือหรืออินเตอร์เน็ต ไม่จำเป็นต้องไปนัดหมายหรือขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยว เพราะเราคือคนที่รู้เรื่องขององค์กรเรามากที่สุดอยู่แล้ว
สร้างแนวคิดใหม่
ข้อดีข้อถัดมาของ SWOT ก็คือ มันเป็นเครื่องมือที่สามารถสร้างแนวคิดและไอเดียใหม่ ๆ ในการดำเนินธุรกิจของทุกองค์กรได้ เพราะการทำธุรกิจไปเรื่อย ๆ อาจจะทำให้คนในองค์กรเกิดความเคยชินและจำเจกับสิ่งที่ทำอยู่ เมื่อเราตรวจสอบปัญหาที่ปรากฏขึ้นมาในแต่ละแถวของการวิเคราะห์แล้ว อาจจะได้สิ่งใหม่ ๆ ที่ไม่เคยนึกถึงมาตกตะกอนเป็นไอเดียก็ได้
ผลลัพธ์ตัวสำคัญ
ในทุก ๆ องค์กร ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจแบบไหน ล้วนแล้วแต่เคยมีช่วงเวลาที่ยากลำบากที่จะก้าวผ่าน ซึ่งการวิเคราะห์ SWOT มันเป็นการวิเคราะห์เพื่อเพิ่มจุดแข็งให้แกร่งขึ้น ลดจุดอ่อนของเราให้เหลือน้อยที่สุด และสามารถใช้ประโยชน์จากโอกาสภายนอกเพื่อเอาชนะภัยคุกคามที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ได้ ซึ่งจะทำทั้งหมดนี้ได้ ก็ขึ้นอยู่กับเจ้าผลลัพธ์ตัวสำคัญที่วิเคราะห์มานั่นแหละ
ตัวช่วยตัดสินใจ
บางครั้ง องค์กรก็ดำเนินมาถึงจุดที่ต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่มีหลายตัวเลือกให้คิด ไม่ว่าจะเป็นตัวเลือกในทางที่ดีทั้งหมด หรือตัวเลือกในทางที่แย่ทั้งหมด ผู้บริหารหรือผู้นำระดับสูงจะติดสินใจโดยใช้ความรู้สึกตัวเองเป็นหลักก็คงจะไม่เหมาะสม การกลับมาทบทวนปัจจัยทั้งภายในและภายนอกขององค์กร ย่อมจะเป็นตัวช่วยในการตัดสินใจที่ดีมากอีกตัวหนึ่ง ให้การเลือกครั้งนี้สมเหตุสมผลมากขึ้น
เช็คความเสี่ยงการลงทุน
ธุรกิจส่วนใหญ่ย่อมมีเป้าหมายที่จะเติบโตมากขึ้นกว่าเดิม ไม่ว่าจะเป็นการลงทุนเพื่อขยายขนาดองค์กร หรือแบ่งองค์กรออกเป็นส่วนย่อย และการเติบโตนี้ย่อมตามมาด้วยปัจจัยต่าง ๆ ที่เปลี่ยนไปอย่างแน่นอน ไม่ว่าจะเป็น คน เงิน ทรัพยากร หรือคู่แข่งก็เปลี่ยนไปด้วย การวิเคราะห์ SWOT เพื่อจัดการความเสี่ยงในการลงทุนล่วงหน้าเป็นตัวเลือกที่ดีเลยแหละ จะได้ไม่พลาดเอา
5 ข้อเสียของการวิเคราะห์ SWOT
มีโอกาสผิดพลาด
อย่างที่บอกไปว่าข้อมูลที่ใช้ในการวิเคราะห์ SWOT ก็คือข้อมูลขององค์กรเรานั่นแหละ ไม่ใช่ทฤษฎีสากลอะไร มีเพียงหลักการวิเคราะห์เบื้องต้นให้ อยู่ที่แต่ละบริษัทไปประยุกต์ใช้เอาเอง ซึ่งถ้าหากว่าข้อมูลที่นำมาวิเคราะห์ไม่มีคุณภาพ หรือผู้ที่ทำการวิเคราะห์มีความรู้ความเข้าใจและประสบการณ์ในการวิเคราะห์ไม่มากพอ อาจจะทำให้ผลลัพธ์ออกมาไม่มีประสิทธิภาพและสร้างความเสียหายได้
เวลาเดินตลอด
เพราะว่า SWOT คือการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายนอกและภายในองค์กรในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง ไม่สามารถให้ผลลัพธ์ครอบคลุมระยะเวลาที่ยาวนานได้ ดังนั้น แค่เวลาผ่านไป ปัจจัยต่าง ๆ ที่เคยวิเคราะห์เอาไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัจจัยภายนอกที่องค์กรควบคุมไม่ได้ย่อมจะเปลี่ยนไปด้วย ถ้าหากไม่ได้ทำการวิเคราะห์ SWOT อยู่เป็นระยะ อาจจะส่งผลเสียต่อการตัดสินใจในเหตุการณ์ต่าง ๆ ได้
ลำดับความสำคัญ
ถึงแม้ว่า SWOT จะเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้นักการตลาดสามารถใช้วิเคราะห์ หาสาเหตุ ความรุนแรง และวิธีแก้ไขปัญหาได้ก็จริง แต่มันไม่ได้จัดลำดับความสำคัญให้กับพวกเขา ต่อให้วิเคราะห์คำตอบได้ทั้ง 10 ปัญหา แต่มันไม่ได้เจาะลึกให้นักการตลาดหรือผู้บริหารได้รู้ว่าปัญหาไหนที่สำคัญที่สุด ส่งผลกระทบมากที่สุด หรือควรจะได้รับการแก้ไขอย่างรวดเร็วที่สุด
เริ่มให้ไม่ได้จบ
ต่อมาเราต้องทำความเข้าใจก่อนว่า SWOT คือเครื่องมือที่ช่วยวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดขึ้นแล้วหรืออาจเกิดขึ้นกับองค์กร มันอาจจะทำให้นักการตลาดและผู้บริหารพบต้นตอของปัญหาว่ามาจากสาเหตุไหน แต่มันไม่ได้โยนไอเดียมาให้ว่ามีวิธีแก้ไขอย่างไรบ้าง แต่ละวิธีต้องเริ่มแก้ไขจากอะไรก่อน แล้วควรตัดสินใจแต่ละขั้นตอนอย่างไร ที่เหลือที่พูดมานี้เป็นหน้าที่ของมนุษย์เราที่ต้องคิดต่อเอาเอง
ต้องมีวิจัยเพิ่มเติม
เพื่อให้การวิเคราะห์ SWOT ของเราประสบความสำเร็จอย่างแท้จริง มันจะต้องมีการขยายขอบเขตการวิเคราะห์ของจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และภัยคุกคามเพิ่มไปด้วย เช่น ถ้ารู้ว่าจุดแข็งจุดอ่อนของทั้งองค์กรเราและคู่แข่งคืออะไร เราควรกำหนดจุดแข็งที่แข็งแกร่งกว่าจริง ๆ ลดจุดอ่อนให้น้อยกว่า และศึกษาโอกาสกับภัยคุกคามอย่างละเอียดว่ามันส่งผลเกี่ยวข้องกับจุดแข็งจุดอ่อนอย่างไรบ้าง
แม้ว่า SWOT จะเป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพมากแค่ไหนในทางการตลาด วิเคราะห์ข้อมูลทุกอย่างออกมาเป็นปัญหาได้หมดเพื่อองค์กร แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดก็คือทรัพยากรมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นผู้บริหารระดับสูง นักการตลาด หรือพนักงานคนอื่น ซึ่งมีหน้าที่ในการปรับปรุงแก้ไขปัญหาที่รู้มา ตัดสินใจเลือกวิธีที่ดีที่สุดในการเพิ่มความแข็งแกร่ง ลบจุดอ่อน และใช้ประโยชน์จากโอกาสภายนอกมาเอาชนะภัยคุกคาม เพื่อความสำเร็จขององค์กร